مجموعه شعر ترکی قشقایی «آغ بولوت» در 174 به قطع رقعی توسط نشر تکدرخت منتشر شد. پیشگفتار دکتر ح. م. صدیق بر این مجموعه شعر را در زیر می‌خوانیم:

(نقاشی روی جلد: دکتر حسن بهادری کشکولی)

 

چند کلمه 

گویش ترکی قشقایی را به سه دوره‌ی دیرین، میانی و نو نقسیم می‌کنند. دوران قشقایی میانی با ظهور میرزا محمد ابراهیم مأذون (1246 – 1313 ق.) آغاز می‌شود که به شیوه‌ی مکتوب جا افتاده‌ی این گویش با حفظ همه‌ی ویژگی‌های واژگانی و دستوری شعر سرود. این شیوه‌ی مکتوب که از سویی وجوه افتراقی با ترکی دوران مشترک دیرین و میانی دارد و از سوی دیگر جهات مشخصه‌ای در مقابل ترکی آذری را از خود نشان می‌دهد، تا به امروز دوام یافته است و اینک سرایندگان و نویسندگان این مردم به همین شیوه می‌سرایند و می‌نویسند.

مأذون را پدر شعر قشقایی نیز نام داده‌اند، نقش او را در تاریخ شعر قشقایی، مانند نقش رودکی در فارسی، مختومقلی در ترکمنی، فضولی در ترکی آذری، شکسپیر در انگلیسی و پوشکین در روسی ارزیابی می‌کنند.

از شاعران دوران نوین قشقایی می‌توان منصور شامحمدی، ارسلان میرزایی، عوض اله صفری، کاوه ایروانی، فرود جهانگیری، مرادی علمدارلو،‌ مسیح رحیمی، دانشور قشقایی و غیره را نام برد که اشعار آنان انتشار یافته است. آنچه زیر دست خواننده است مجموعه‌ی شعر سرکار خانم شوکت رضایی رحیمی است که در شعر شاه سلطان تخلص می‌کنند. و او را می‌توان یکی از سرایندگان دوران قشقایی نو به حساب آورد. پیش از این از ایشان کتاب آیی قولو چاپ شده است. موضوع آن داستانی است بر اساس مضامین اسطوره‌های قشقایی که برای کودکان و نوجوانان و به نثری روان و شیوا به نگارش درآمده است.

مجموعه‌ی حاضر دارای 167 قطعه شعر در اوزان گوناگون شعر قشقایی است که با مناقب ائمه‌ی اطهار (ع) عطرناک شده است. 

مضامین اصلی سروده‌های شاه سلطان در آمیزه‌ای از نشر معارف دینی، فضایل اخلاقی، عشق به سرزمین و مردم، عواطف مادری و دلدادگی و محبت است که در هاله‌ای از تغزل و غنا و به زبانی بسیار ساده و خودمانی به میان می‌آید.

کتاب حاضر با نعت حضرت پیامبر اسلام و چنین آغاز می‌شود:

اولدوز اوینار، اولگر اوینار، آی اوینار،

بوی گئجه دنیایا گلدی محمد (ص).

آسماندان یاغیش تکی نور یاغار،

بوی گئجه دنیایا گلدی محمد (ص).

سپس شعر انتظار آن را دنبال می‌کند:

دئدیلر جمعه‌ده گله‌سی دلبر،

عالم وجودوندان اولا منوّر . . .

و پس از آن اشعار مختلف ایشان با موضوع‌های متنوع بومی و سرشار از احساسات و عواطف لطیف و بی‌ریا پشت سر هم آورده شده است.

بخش دوم کتاب عنوان «نوحه‌لر» نامیده شده که حاوی مراثی شهداست.

اشعار این دفتر، نغمه‌های کنده شده از اعماق دل مادر و بانویی صافی ضمیر است که خواننده نباید در آن‌ها به دنبال یافتن قواعد و اصول و مبانی شاعری، صنایع ادبی و انطباق کلام با زحافات بحور عروضی و یا قوافی اشعار هجایی باشد. مصراع‌ها از دل کنده شده و همانند دانه‌های مروارید به هم وصل شده است:

گل گئدمه شیدا دلبریم

گل گئدمه ماه منظریم

گل گئدمه آب کوثریم

گل گئدمه درّ و گوهریم

گئری باخ قشنگ دلبریم

گئری باخ، گئری باخ، گئری!

 

و یا مرثیه‌های سوزناکی که در رثای شهداء کربلا سروده است:

سن بویاندینگ قیزیل قانا

من آلیشدیم یانا- یانا

امان امان بو یامانا

قوللارینگ دوشموش هایانا

منیم پشت و پناهیم سن،

علمدار سپاهیم سن!

 

در نگارش اشعار، تمام ویژگی‌های گویش ترکی قشقایی حفظ شده است. نون غنه به صورت «نگ» که مهم‌ترین ویژگی این گویش به شمار می‌رود، نگهداشته شده است. در املای برخی کلمات که تلفظ آن‌ها با ترکی آذری متفاوت است به شیوه‌ی ترکی قشقایی اصالت داده شده است. مانند کلمات زیر:

ترکی آذری	ترکی قشقایی
ییخیلماق	ایخیلماک
بیلین	بیلینگ
نه اوچون	نه ایچی
کهلیک	که‌یلیک
دنیز	دنگیز
تولکو	تیلکی
کؤنلوم	گؤینوم
یئنی	یئنگی
اومود	ایمید
دالینجا	دالینگچاز
ایله	اینن
ویرنیخماق	وه‌یخیرماق
دامجی	دامچا
هامیسی	واریسی

 

انتشار این مجموعه، بی‌گمان آغاز و فتح بابی برای تشویق دیگر بانوان قشقایی برای تدوین اشعار و سروده‌های بومی‌شان خواهد بود که از دست تطاول روزگار در امان نگه دارند و بر گنجینه‌ی ارزش‌های معنوی ایل سرافراز خود بیفزایند و به دست اولاد و آیندگان خویش بسپارند.

 

دکتر حسین محمدزاده صدیق

تهران – 1395

نوشتن دیدگاه

نام

آدرس پست الکترونیکی

مرا برای دیدگاه‌های بعدی به یاد بسپار

تصویر امنیتی جدید

ارسال

لغو