مشخصات کتاب
نام كتاب: نصاب اعتماد
مؤلف: مير مهدي اعتماد تبريزي
ناشر: آقازاده سلطاني
سال نشر: 1380
محل نشر: تهران
نوبت چاپ: اول
موضوع: فرهنگ منظوم لغات تركي
شابك: 3-292-360-964
152 ص.
شرح مختصر كتاب
مرحوم سيد مهدي اعتماد تبريزي (1279 – 1360) صاحب آثار عديده در زمينه‌ي اخلاق و معارف و ادبيات است كه به نخستين نسل فرهنگي بعد از قاجار انتساب دارد. وي پس از اتمام تحصيلات حوزوي، به دنبال حاج ميرزا حسن رشديه به تأسيس «مدارس اعتماديه» در تبريز با اصول جديد همت گماشت و چند كتاب درسي، از جمله «ميزان الانشا»، «هدايت الكلام»، «الفباء جديده» و غيره تأليف كرد. گذشته از آن آثار فرهنگي به زبان تركي مانند: آئينه‌ي اخلاق و گلينلر بزه‌گي و جز آن از وي بر جاي است.
مرحوم اعتماد سال‌هاي بازپسين عمر خود را در تهران سپري كرد و در آن سال‌ها كتاب «نصاب اعتماد» را در شرح و معني لغات تركي آذري به فارسي سرود.
مجموعه‌ي حاضر شامل چند بخش است كه هر بخش در راستاي نيل به هدف خاصي تدوين يافته است. بلافاصله پس از پيشگفتار، بخش دوم آمده است كه شامل مباحثي در شناخت اصطلاح ادبي «نصاب» و «نصاب نويسي» و «نصاب سرايي» به عنوان مقوله‌ي فقه اللغوي و معرفي نصاب‌هايي است كه دكتر صديق آن‌ها را ديده و يا در باب آن‌ها آگاهي‌هايي به دست آورده است. نخستين نصاب معرفي شده، «نصاب الصّبيان» ابو نصر فراهي و فرجامين اثر «نصاب اعتماد» است كه از ميان نصاب‌هاي تصنيف شده در فاصله‌ي يكهزار ساله ميان اين دو نصاب، نزديك 35 عنوان به ايجاز معرفي شده است كه اغلب آن‌ها از سوي فرهيختگان تركان ايراني براي آموزش زبان تركي، به تركي ناآشنايان و يا فارسي و عربي به تركان تأليف شده است.
در بخش سوم، دكتر صديق به شرح زندگي و معرفي آثار حاج مير مهدي اعتماد تبريزي پرداخته است. همچنين در اين بخش از نقش و اعتبار اعتماد در ادبيات معاصر ايران به عنوان شاعر نوپرداز تركي‌سرا سخن گفته و مجموعه‌هاي شعر او نظير شانلي آذربايجان، گول غنچه‌سي، آئينه‌ي اخلاق، گلينلر بزه‌گي و جز آن را معرفي كرده است.
بخش چهارم، مقدمه‌ي فارسي و يادداشت‌هاي پراكنده‌ي سراينده‌ي نصاب را كه در چاپ تكثيري آمده بود، يكجا گرد آوري کرده است.
در بخش پنجم، متن هشت بحر نصاب اعتماد را با دگرگوني‌هاي املايي و نقطه گذاري و رعايت آئين نگارش تركي آذربايجاني، نقل كرده است.
در بخش ششم، كليه لغات تركي متن نصاب را شامل مي‌شود كه در نظام الفبايي مورد استفاده در اين بخش گرد آمده است. گرچه واك‌هاي I,Ü,Ö و سیستم آوایی در آن به طور کامل اجرا نشده است اما نظام الفبایی سنتی به طور دقیق در آن رعایت شده است و یافتن لغت در این سیستم به لحاظ عادت مألوف املای سنتی چندان دشوار نیست.