سخاوت عزتی
رافعی(رافی)
قاراداغ عاشیق محیطی آذربایجان عاشیق محیطلری ایچره اؤزل یئری و امضاسی اولان بیر محیط دیر. ائله بیر محیط کی، آذربایجان عاشیقلیق مرحله سی بوردان باشلانیر.
قاراداغ عاشیق یارادجیلیغیندا اون سککیز اینجی یوز ایلده یاشاییب یاراتمیش کلیبردن شهریندن اولان عاشیق علی کلیبرلی و رافعی(داستان و خالق دئییمینده رافی) نین آدلاری دیلدن دیله دوشور و داستانلاشیر. آذربایجان عاشیق داستانلاریندان اولان و مختلیف عاشیقلار طرفیندن چوخ باش وورولان «علی و رافی» داستانینا گؤره رافی استاد علی کلیبرلی نین شاگردی و کلیبر خانی ابراهیم خانین اوغلودور و آدیدا غفار دیر رافعی اونون شعر آدیدیر.
بعضی روایتلر اساسیندا بیر سئوگی رقابتی اوزره رافعی اؤز اوستادی عاشیق علی‌نی سؤز مئیدانینا چاغیریر:
علی خاطیر قالسین کؤنول قالماسین ،
لاف ائیلمه دور گل مئیدانه علی
سؤیله گینن سووالیمین جوابین
دانیشگیلان مردی ، مردانه علی
بیر نئچه گون دئیشمه دن سونرا علی گئجه سیله کلیبردن چیخیر قاراباغا گئدیر. روایتینه گؤره اون ایل اوردا قالیر بیر گون کلیبردن گلن بیر نامه علی‌نی مجبور ائدیر اؤز شهرینه قایتسین:
علی یم کئچمیشم سردن
عقلیم چاشیر هردن – هردن
نامه گلیب کلیبردن
سالیب یامان اودا منی.
غوربت دن قایدان علی کلیبرین خان باغیندا رافعی یه توش گلیر . او گئنه علی یه مئیدان اوخویور بیر نئچه دئشمه دن سونرا علی چوخ یالواریر رافعی قبول اتمیر علی اونا قارقیش ائدیر ورافعی خسته دوشور :
باشینا دولانیم اوستادیم علی ،
ائتدیگیم خطایا باغیشلامنی ،
سنه کؤمک اولسون او شاهی مردان ،
او گؤزل مولایا باغیشلامنی ،
نهایت اوستاد شاگیردی باغیشلاییر گئدیب مسجیدده آند قرآن ائدیرلر تا بیر – بیرینین حؤرمتینی ساخلاسینلار.
علی و رافعی یارادیجیلیغی یازیلی منبع لره ده یول تاپیر. حاقلاریندا یازیلی منبع لرده تکجه اون سکیز اینجی یوز ایلده یاشادیقلاری قئید ائدیلیبدیر. یازیلی منبع لرده رافعی‌نین‌ده اوستادی عاشیق علی کیمی قاراباغ دا بیر مدت قالماسی و ملاپناه واقفله یاخین دوست اولماسی بیلینمکده دیر. واقفین شکی خانی حسین خان مشتاغا یازدیغی شعرلری و حسین خان مشتاق‌ین واقفه یازدیغی شعرلری رافعی آپاریب گتیریرمیش حتی واقفین شعرلرین حسین خان مشتاقا اوخویورموش بو مسئله یه حسین خان اؤزو تفنگ ردیفلی بیر قوشماسیندا بئله دئییر:
گلمیش اول (عالی جناب)ین قاصدی ایستر توفنگ،
ای گؤزوم نظاره قیل باخ هر یانا آختر توفنگ،
ائیله‌سین تاپ کیم کیم گؤنلر سؤیله سین بهتر تفنگ،
کامل اولموش جوهری اوستونده نقشی زر تفنگ،
نئیلیر آیا بیلمنم یارب او شوخ و شر توفنگ
«سن (قاراباغ) ایچره قورموش سن طلب میدانینی
دوتموسان دلده اولان وعد و وفا میزانینی
گؤرمویوب سن (اسب احسان) ین مگر جولانینی
بیر (تفنگ ) ین بو قدر سن چکمیسن هیجرانینی
ائیله دیم تسلیم (رافع)چشم پا برسر تفنگ
بو مخمس واقفین تفنگ ردیفلی مخمسینه جوابدیر واقف او شعرده الینده یاخشی بیر تفنگ اولمادیغیندان شیکایتلنیر. حسین خان مشتاق شعرین جوابی ایله بیرگه واقفه بیر گوموشله بزنمیش تفنگ ده هدیه ائدیر
مرحوم فریدن بگ کؤچرلی رافعی نین قاراجه داغ (قاراداغ)ماحالی‌نین کلیبردن اولدوغونو و اون سککیز اینجی یوز ایلده یاشادیغینی یازیر
شعرلریندن :
بیر گون آیریلیغین قیامت اولور ،
ایندی هجرین آیا ، ایله دؤندو گل ،
جامالین موشتاغی اولان کیمسنه ،
اینجلدی مو تکی ، تئله دؤندو گل ،
فیرقتین جیسمیمدن آییریر روحو ،
هیجرین مسدود ائدر بابی فوتوحو ،
سالیر تلاطوما غرق ائدر نوحو ،
آخدی گؤزوم یاشی سئله دؤندو گل ،
قاشین سئودیم قددیم یایا دؤندردین ،
آخیتدین گؤز یاشیم چایا دؤندردین ،
رنگی – رویوم کهربایا دؤندردین ،
ایندی حالیم یامان حالا دؤندو گل ،
قوربان اولوم اوقامته سئودیییم ،
او سخاوو کرامته سئودیییم ،
دیدار قالدی قیامته سئودیییم ،
رافعی همدمین یولا دؤندو گل ،
قایناق عزیزه جعفرزاده – هر بوداقدان بیر یارپاق باکی 1983
ایندی بو شعرین داستان واریانتی
بوگونکو آیریلیق قیامت اولدی،
هجرین آیا سنین ایله دؤندو گل،
سنین حسرتینی چکن سویدویون،
اینجلدی مویین تک ، تئله دؤندو گل.
چکیلیب قاشلارین بابی فوتوحو،
تلاطوما ائیله سه غرق ائدر نوحو،
گؤرنده جسددن اوچورتدوم روحو
آخدی دیدم یاشی سئله دؤندو گل.
داهی دوست باغینا گله بیلمزسن،
پونهانی گوللرین دره بیلمزسن،
بوگون آیریلیق دی گؤره بیلمز سن،
رافی تک همدمین یولا دؤندو گل.
آشیق مشی پاشایی علی و رافی داستانی 55 اینجی ایل
گرایلی
آی آغالار، آی قارداشلار،
بی موروت یارا من نئیلیم،
دوشموشم سئودایا ، درده،
ائیله مز چارا من نئیلیم.
من اولاندا یاریم جانی،
اوندا یوخ دوستلوق نیشانی،
سیندیرماز عهدی، پئیمانی،
بئله ایقرارا من نئیلیم.
گولرم اوزومه گولمز،
آغلارام گؤز یاشیم سیلمز،
افعی دیر افسونا گلمز،
بئله شاهمارا من نئیلیم.
رافعی یم یاندیم سیتمدن،
اورییم دولودور غمدن،
اجل توتوبدور یاخامدان،
ایستر آپارا من نئیلیم.
قایناق عزیزه جعفرزاده – هر بوداقدان بیر یارپاق باکی 1983
داستان روایتی
آی آغالار، آی قارداشلار،
بو گلن یارا من نئیلیم،
ایچیبدی باده مست اولوب،
چئشمی خومارا من نئیلیم.
یار گلیب دردیمی بیلمز،
آخان گؤز یاشیمی سیلمز،
افعی دیر اووسونا گلمز،
بئله شاهمارا من نئیلیم.
رافی یم کئچدیم سیتمنن ،
دیده لریم دولوب نمنن ،
اجل یاپیشیب سینمنن ،
ایستیر آپارا من نئیلیم
آشیق مشی پاشایی علی و رافی داستانی 55 اینجی ایل
قوشما
آیریلیق
نه منی عشق آتشینه آتشینه ،
داد سنین الیندن، آمان آیریلیق ،
آلدین ایختییاریم، کسدین طاقتیم ،
قیلدین کؤنلوم شهرین ویران آیریلیق.
دئمه فیلانکسین مؤوجی نقشی دیر،
البتته کی، یارادانین بخشی دیر،
فلک هر نه جفا قیلسا یاخشی دیر،
هامی دردن اولور یامان آیریلیق.
صنوبر قامتین دوشنده یادا،
آرتیر دردو غمیم حددن زییادا،
الیندن گئدرم قوتانا دادا،
اگر اولسا ائدن دیوان آیریلیق.
رافعی یم درینده چکرم افغان،
حسرتین باغریمی قان ائیله دی قان،
گللم درگاهینا چاک گریبان،
ظهور اولسا صاحیب زامان، آیریلیق.
قایناق عزیزه جعفرزاده – هر بوداقدان بیر یارپاق باکی 1983
معمّا
بورج زوحل عقرب اوسته دوشنده،
ماسوادان نورون کسر ماهتاب،
دولانیب مریخه گلنده رؤهره،
شمس گردیشینده ائیله یر شیتاب.
اوندیر کی ، گردیشینده ، ایشینده،
او کیم دیر کی تاریخ یوخدور یاشیندا،
او ندیر کی اوچ ده ، دؤرد ده، بئشینده،
حدیث کساء دان اولوندو حئساب.
او کیم دیر کی، چوخون گلمز گؤزونه،
نه اولدوزدور گلدی یئرین اوزونه،
کامیل اولان بو رافعی نین سؤزونه،
سن اگر عاریف سن وئرگیلن جواب.
عاشیق علی کلیبرلی دن شعر:
بویو بسته، لبی غنچه ،سلاطین،
سوسن یئری، سونبول یئری، باغ یئری،
بیر عشوه ائیله دین، آلدین جانمی،
هئچ قویمادین جسدیم‌ده ساغ یئری.
خاللارین گؤزل دیر یاقوت یمندن،
بیر نئچه خیاللار کئچیبدی مندن،
طرلان قوش تک قایناق ووررام ممندن،
قانی قاچار مدام قالار آغ یئری.
عاشیق اولان بیلر عاشیق حالینی،
قیسمت اولا قوجام اینجه بئلینی،
آزجا یاندیر کلیبرلی علی نی،
بئله چکمه اورییمده ساغ یئری.