تاريخ انتشار: بهمن ماه 1387
کتاب حاضر به اهتمام یکی از هنرمندان تبریزی و نوازندگان چیرهدست تار به نام آقای ناصر بهنژاد تدوین شده است. ایشان که فارغ التحصیل رشتهی کنسرواتوار از شهر تهران هستند متون درسی رسالههای موسیقایی استاد را که در دانشگاه سوره به دانشجویان رشتهی موسیقی تدریس میکردند، جمعآوری کردهاند. در زیر فهرست مطالب را به همراه بخشی از مقدمهی کتاب آوردهایم.
پیشگفتار
صناعت موسيقي
1-1. لغت موسیقی
2-1. جایگاه موسیقی در طبقهبندی علوم
3-1. موسیقی حلال و موسیقی حرام
4-1. انواع موسیقی به لحاظ كاربرد محتوایی
5-1. حراست از موسیقی متعالی
6-1. موسیقی عرفانی فارسی
7-1. تغنّی در قرآن
دسته بندي مطالب رسالههاي موسيقايي
1- 2. نوعبندی رسالات موسیقی
2- 2. مطالب رسالات نظری فقها و علمای دین
3-2. مطالب رسالات فنی
1- 3-2. بخش تألیف
2- 3-2. بخش ایقاع
3-3-2. ایقاع و نتنویسی امروز
4- 3-2. آلات الحان
5- 3-2. آداب خنیاگری
4-2. رسالات غنایی و منظومهها
سبك شناسي نثر رسالههاي موسيقايي
1-3. لغات فنی رسالات
2-3. اصطلاحات فولكلوریك
3-3. ویژگیهای دستوری
4-3. فواید ادبی رسالات
رسالههاي عربي موسيقايي
1- 4. رسالات كندی
2- 4. الموسیقی الكبیر
3- 4. الاغانی
4- 4. مختصر فی فنّ الایقاع
5- 4. الكافی فی الموسیقی
6- 4. رسالات اورموی
رسالههاي فارسي موسيقايي
1-5. دانشنامه
2-5. مجمل الحكمه
3-5. آداب خنیاگری
3-5. فصوص روحانی
5-5. برگردانهای فارسی از الادوار
6-5. رسالهی چنگ
7-5. خلاصة الافكار فی معرفة الادوار
8-5. درّة التاج لغزّة الدباج
9-5. مغنینامه
10-5. طرب نسیمی شیروانی
11-5. رسالات عبدالقادر مراغهای
12- 5. نقاوة الآثار
13-5. نفایس الفنون
14-5. رسالهی موسیقی جامی
15-5. مناظرهی صاحبدل و چنگ
16-5. هفت جام
17-5. صیحه و صدا
18-5. قطعهی منظوم
19-5. رقعهی صائب تبریزی
20-5. رسالهی بنایی
21-5. بهجة الرّوح
22-5. انیس الارواح
23-5. رسالهی حافظ صدر خیابانی
24-5. سلطانیه
25-5. احیاء الملوك
26-5. تعلیم النّغمات
27-5. كرامیه
28-5. منظومه در بیان علم موسیقی
29-5. منظومهی رمل
30-5. منظومهی هزج
31-5. رسالهی مقامات السّالكین
32-5. رسالهی امیر خان كوكبی
33-5. مصطلحات موسیقی
34-5. رسالهی غزنوی
35-5. بحر محیط
36-5. بحور الالحان
37-5. غنای موسیقی
38-5. رسالهی اذكاریه
39-5. مجمع الادوار
مصاحبه
نمايه
استاد بزرگوار، دكتر حسین محمدزاده صدیق را با آثار گرانبهایشان در زمينههاي زبانشناسي، ادبيات و مخصوصاً ادبيات تركي میشناختم تا روزی كه كتاب رسالات موسیقی به دستم رسید و بعدها مجموعه مقالات قوپوزنوازان را در مجلهی مقام موسیقاییمطالعه كردم. شوق و عطش دیدار و تلمّذ از محضر استاد در دلم به جوش آمده بود. در نوروز سال 1387 در شبكهی چهار تلويزيون با دیدن برنامهی ایرانی نوروز است، دیگر تاب صبوری از من گرفته شد. در جستجوی دیدار بودم تا پیشانی ارادت بر آستان علم و معرفت آن پیر فرزانه بگذارم. تا این كه مدیریت محترم انتشارات ندای شمس – آقای علیخانی- شرایط این دیدار را فراهم كردند.
در همان روز كه استاد، علاقه و عشق مرا در خصوص تحقیق، جمعآوری و تصحیح نسخ و رسالات موسیقی احساس كردند، با سعهی صدر اجازه دادند تا افتخار گردآوری، تنظیم و ویرایش مجدد آثار ايشان در زمينهي موسيقي را داشته باشم. كتاب حاضر، ويرايش جديدي از اثر ايشان موسوم به «رسالات موسيقي فارسي» است كه در واقع مجموعهای از زحمات استاد است كه در طی سالها تدریس متون و نسخ خطی رسالات موسیقی در دانشگاه سوره (تهران) تدوین و تألیف كردهاند.
نگارنده با افزودن فصلی به نام رسالات عربی موسیقی و استخراج فهارس، كتاب را آمادهی چاپ كردم. فصل رسالات عربی موسیقی را از مجموعهی درسگفتههای استاد در كلاسهای دانشگاه هنر و سوره برگرفتم. به همین دلیل شیوهی نگارش جملات در فصل چهارم - كه مربوط به رسالات عربی است- نیز، اندكی با شیوهی نگارش فصول دیگر متفاوت است.
همچنین استاد اجازه دادند تا مجموعهی مقالات ایشان در مجلهی مقام موسیقایی را با نام قوپوزنوازان دلسوختهی آذربایجان ومتون ادبی هنر را نيز در كتابهایی مجزا به زیور طبع آراسته كنم كه به دنبال انتشار كتاب حاضر، به آنها نيز خواهم پرداخت.
با نگاهی به گذشته و یك نگاه گذرا به رسالات كهن موسیقی، میتوان به این نتیجه رسید كه موسیقی كلاسیك ایرانی وارث نظامی است كه امكانات فراوانی برای گسترش دارد. لزوم انتشار و معرفی چنین آثاری، از نظر اینجانب كه در طی چندین سال، همكاری و ارتباط و مراوداتی با هنرمندان و هنرجویان موسیقی داشتم و دارم، ضروری مینماید. زیرا كه بعضی، علوم موسیقایی را تنها در نواختن خلاصه میكنند و حتی از وجود رسالات و نسخ موسیقایی علماء و دانشمندان در ایران بیخبر هستند.
موسیقی شرق (ایران زمین) علیرغم اصالت و سابقهی تاریخی، متأسفانه زمان و تاریخ دقیق و روشنی ندارد. لذا امكان معرفی تاریخ موسیقی ایران بعد از اسلام با استناد به اسناد و نسخ مستند به صورت شایستهای برای اساتید و محققین فرض است. لیكن كتاب رسالات موسیقی، گنج شایگانی است كه سالهاست در ادبیات ایران و متون هنری جایش خالی مانده است.